भारतीय माणसाचे जीवन ध्येय: केवळ संपत्तीची जमवाजमव?

 

भारतीय माणसाचे जीवन ध्येय: केवळ संपत्तीची जमवाजमव?

भारतीय समाजात एक विचित्र पण वास्तववादी प्रवृत्ती वाढत चालली आहे – स्वतःसाठी जास्तीत जास्त संपत्ती जमा करणे हेच जीवनाचे ध्येय मानले जात आहे. या विचारधारेमुळे व्यक्तीच्या जीवनातील सेवा, परोपकार, सहकार्य, निस्वार्थता यांसारख्या मूल्यांचा ऱ्हास होत आहे.

आज कोणतेही काम सेवाभावातून न होता लूटभावातून केले जात आहे. व्यावसायिक, नोकरदार, दुकानदार, बांधकाम व्यावसायिक असो – बहुसंख्य लोक मूल्याधिष्ठित सेवा न देता ग्राहकाच्या/जनतेच्या गरजा हा फायद्याचा स्रोत मानतात.

प्रचलित शिक्षणपद्धतीतून काय शिकतोय समाज?

शाळा-कॉलेजांमधील शिक्षणप्रणालीने विद्यार्थ्यांमध्ये सामाजिक जबाबदारी, सेवावृत्ती, नैतिकता इ. मूल्यांचं बाळकडू देणं अपेक्षित होतं. परंतु आज शिक्षण म्हणजे केवळ नोकरी मिळवणं, ती नोकरी म्हणजे फक्त पैसा कमावण्याचं साधन, आणि त्यामुळे शिक्षण म्हणजे शेवटी संपत्तीचा मार्ग – अशी साखळी तयार झाली आहे.

यातून समाजसेवा, उदात्त ध्येय, देशसेवा, सत्य, सादगी यांसारख्या गोष्टींना फाटा दिला जातो. विद्यार्थ्यांमध्ये, पालकांमध्ये आणि शिक्षकांमध्येही हाच विचार नकळत रुजत चालला आहे.

या मानसिकतेचे परिणाम

• सामाजिक विषमता वाढते – श्रीमंत अजून श्रीमंत, गरीब अजून गरीब.
• कोणत्याही कामामध्ये सच्चेपणा, गुणवत्ता नाही.
• भ्रष्टाचाराला खतपाणी मिळतं.
• सेवा क्षेत्रं (आरोग्य, शिक्षण, शासकीय सेवा) यामध्ये प्रामाणिकपणा हरवतो.

उपाय काय?

समाजाने “स्वतःसाठी नाही, तर समाजासाठी” ही भावनाच पुन्हा जागृत केली पाहिजे. त्यासाठी –

• प्रत्येकाने आपल्या कार्यात सेवा-दृष्टीकोन ठेवणे
• पालकांनी मुलांना मूल्यशिक्षण देणे
• शिक्षकांनी केवळ पुस्तकी ज्ञान न देता समाजशीलता रुजवणे
• धर्मगुरू, सामाजिक कार्यकर्ते यांनी आत्मपरीक्षण करणे

संपत्ती मिळवण्यामध्ये गैर नाही, परंतु ती संपत्ती कशी मिळवली जाते आणि ती समाजाच्या हितासाठी किती उपयोगी पडते – याचं भान असणं आवश्यक आहे.

लेखक: अरुण रामचंद्र पांगारकर
प्रणेता – आदर्श अर्थ वितरण प्रणाली चळवळ